Ενημερωτικό Δελτίο ΕΟΔΥ – Δεκέμβριος 2023

Λίγα λόγια από τον Πρόεδρο ΔΣ ΕΟΔΥ, Καθ.Χρήστο Χατζηχριστοδούλου, με αφορμή την έκδοση του νέου ενημερωτικού δελτίου του ΕΟΔΥ

Αγαπητοί φίλοι,

Με μεγάλη χαρά ξεκινάμε σήμερα το νέο ενημερωτικό δελτίο του Οργανισμού μας. Η φθίνουσα πορεία της πανδημίας, επιτρέπει και επιβάλλει στη Δημόσια υγεία να ανασυνταχτεί, τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο, ώστε να είναι έτοιμη να διαχειρισθεί με περισσότερη γνώση και μεγαλύτερη δεξιότητα την επόμενη πανδημία αλλά και τα απότοκα της σαρωτικής COVID – 19, καθώς και όλα τα υπόλοιπα μείζονα ζητήματα δημόσιας υγείας που πρόσκαιρα παραμερίστηκαν.

Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) δεν θα μπορούσε παρά να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στις διεργασίες που έχουν ως στόχο μια ισχυρότερη δημόσια υγεία. Αυτήν την εποχή επεξεργαζόμαστε, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, καίριες διαρθρωτικές αλλαγές που αφορούν την εσωτερική μας λειτουργία, προκειμένου να βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών που παρέχουμε στον πληθυσμό της χώρας μας. Παράλληλα, εργαζόμαστε πυρετωδώς προκειμένου ο ΕΟΔΥ να ανταποκριθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο  στον πολύπτυχο ρόλο του αλλά και τις απαιτήσεις που εγείρονται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για έναν Οργανισμό Δημόσιας Υγείας. Στις προτεραιότητές μας αυτήν την περίοδο  συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η επιτήρηση των μεταδοτικών νοσημάτων και η απόκριση σε συμβάντα δημόσιας υγείας με την ανάπτυξη σύγχρονων συστημάτων επιτήρησης, με την ενίσχυση της εργαστηριακής υποστήριξης αλλά και τη σύνταξη  ολοκληρωμένων, ευέλικτων στρατηγικών σχεδίων ετοιμότητας και απόκρισης, που να προάγουν τη συνεργασία και το συντονισμό όλων των εμπλεκομένων. Η δημιουργία Περιφερειακών Δομών του ΕΟΔΥ, που θα συμμετέχουν στην επιτήρηση και απόκριση σε τοπικό επίπεδο, ανήκει επίσης στα άμεσα σχέδιά μας και αναμένεται να συμβάλει στην επίτευξη του επιθυμητού στόχου για την αποκέντρωση καίριων για τη δημόσια υγεία λειτουργιών.

Εν μέσω όλων αυτών των προκλήσεων, θα χρησιμοποιήσουμε το ενημερωτικό μας δελτίο και όλα τα διαθέσιμα εργαλεία για να επικοινωνήσουμε και να  μοιραστούμε μαζί σας τους στόχους και το όραμά μας, να σας κάνουμε κοινωνούς της δουλειάς μας και των αποτελεσμάτων της, αλλά και να σας ζητήσουμε να είστε στο πλευρό μας, καθώς η Δημόσια Υγεία είναι υπόθεση όλων μας.

Σε προσωπικό επίπεδο, δε σας κρύβω ότι η ανάληψη των καθηκόντων Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου αυτού του Οργανισμού,  στην παρούσα κρίσιμη περίοδο,  είναι μια βαριά ευθύνη που κουβαλώ στους ώμους. Αν και συχνά με κρατά ξύπνιο τη νύχτα, ταυτόχρονα μου δίνει δύναμη και έμπνευση. Και, αναπόδραστα,  με συνδέει με το ξεκίνημα της συνεργασίας μου με το Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων (ΚΕΕΛ) το 1998, τότε που ως νέος επιστήμων είχα επιστρέψει από το εξωτερικό γεμάτος ενθουσιασμό και διάθεση για δουλειά. Ήταν μια συνεργασία που μου προσέφερε πολλά, αν και δεν υπήρξε πάντοτε ανέφελη. Επηρεάστηκε,  αναπόφευκτα, από την έμφυτη αντίσταση κάθε Οργανισμού στο καινούργιο και στις αλλαγές που συνήθως αυτό κομίζει, εξελίχθηκε όμως και μετασχηματίστηκε, ώστε  σήμερα να με οδηγήσει στην κεφαλή αυτού του Οργανισμού. Ανέφελη άλλωστε δεν υπήρξε ούτε η ιστορική διαδρομή του τότε ΚΕΕΛ, μετέπειτα ΚΕΕΛΠΝΟ και νυν ΕΟΔΥ. Μέσα όμως από τις τρικυμίες και τη σφοδρή σκανδαλολογία που τον ταλάνισαν επί μακρόν, μέσα από εναλλαγές διοικήσεων και θεσμικού πλαισίου, ο Οργανισμός χαλυβδώθηκε, άλλαξε, μεγάλωσε κι αποτελεί σήμερα ένα κορυφαίο παράδειγμα ανθεκτικότητας, ανοικοδόμησης και προσαρμογής στις ανάγκες της εποχής.

Για το λόγο αυτό, το να αποτίσω φόρο τιμής ανεξαιρέτως σε όλους εκείνους που διοίκησαν τον Οργανισμό αυτό, είναι για μένα ηθικό χρέος. Διότι όλοι – ο καθένας με τον δικό του ορθό, λιγότερο ορθό ή ακόμη κι εσφαλμένο τρόπο- συνέβαλαν στο να είναι σήμερα ο ΕΟΔΥ ο ώριμος και ανθεκτικός, ο έγκυρος και αξιόπιστος κρατικός φορέας που προστατεύει τη συλλογική υγεία του πληθυσμού στον ελλαδικό χώρο:

Πρόεδροι ΔΣ ΚΕΕΛ – ΚΕΕΛΠΝΟ-ΕΟΔΥ

Διευθυντής ΚΕΕΛ – ΚΕΕΛΠΝΟ: Θεόδωρος Παπαδημητρίου (1992-2017)

Διευθύνων Σύμβουλος ΕΟΔΥ: Στυλιανός Ορφανός (2023-   )

Ελπίζω να βρείτε ενδιαφέρον το πρώτο μας τεύχος,

Εύχομαι το 2024 να είναι μια εξαιρετική χρονιά για τη χώρα, τη δημόσια υγεία και καθέναν από εσάς προσωπικά.

ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ!

Η Συντονισμένη Διατομεακή Υγειονομική Απόκριση στις Συνέπειες των Πλημμυρών στη Θεσσαλία: Ο Ρόλος του ΕΟΔΥ στην Αντιμετώπιση Λοιμώξεων και Κινδύνων για τη Δημόσια Υγεία

Οικισμός Κεραμίδι Τρικάλων (photo credit Ηρακλής Κόττης)

Η κακοκαιρία “Daniel” έπληξε την περιοχή της Θεσσαλίας κατά την διάρκεια των πρώτων ημερών τού Σεπτέμβρη προκαλώντας υπερχείλιση ποτάμων και παραποτάμων. Η πλημμυρισμένη έκταση εκτιμήθηκε μεγαλύτερη από 1.300.000 στρέμματα και περίπου 40.000 κάτοικοι των περιοχών επηρεάστηκαν άμεσα. Επιπλέον, πάνω από 200.000 ζώα υπολογίστηκε ότι πνίγηκαν. Το δίκτυο ύδρευσης των πληγεισών περιοχών υπέστη μεγάλες καταστροφές σε διάφορα σημεία του: γεωτρήσεις, πηγές υδροληψίας, δεξαμενές και περιφερικό δίκτυο.* Επομένως, ήταν αναγκαία η σύμπραξη ειδικών εμπειρογνωμόνων για την αξιολόγηση των κινδύνων που διέτρεχαν οι κάτοικοι της Θεσσαλίας.

Ο ΕΟΔΥ διενήργησε εκτίμηση κινδύνου βασισμένη στην μεθοδολογία που έχει αναπτυχθεί από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC). Βάσει της διενεργηθείσας εκτίμησης, τα υδατογενή και τα τροφιμογενή νοσήματα, οι ζωοναθρωπονόσοι (κυρίως, η λεπτοσπείρωση), οι λοιμώξεις του αναπνευστικού, κυρίως σε άτομα υψηλού κινδύνου, καθώς και τα μεταδιδόμενα νοσήματα που προλαμβάνονται μέσω εμβολιασμού (όπως η Ηπατίτιδα Α, σε ορισμένους πληθυσμούς π.χ. Ρομά) εμφανίζουν υψηλότερο κίνδυνο πρόκλησης επιδημιών τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Στα νοσήματα αυτά προστίθεται και η λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου όσον αφορά τους μεσοπρόθεσμους κινδύνους. Να τονιστεί ότι στην περιοχή της Θεσσαλίας, προ των πλημμυρικών φαινομένων, είχε καταγραφεί υψηλός αριθμός κρουσμάτων λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου.

Άμεσα πραγματοποιήθηκε συνάντηση της Αναπληρώτριας Υπουργού Υγείας με όλους τους αρμόδιους τοπικούς και κεντρικούς φορείς για την αναγνώριση τόσο των άμεσων όσο και των έμμεσων συνεπειών των πλημμυρικών φαινομένων και την έγκαιρη λήψη αποφάσεων για τη δρομολόγηση δράσεων άμεσης ανταπόκρισης. Αναπτύχθηκε έγκαιρα σύστημα επιτήρησης των συγκεκριμένων λοιμωδών νοσημάτων για την ταχεία ανίχνευση πιθανών συρροών ή επιδημιών και συστάθηκε συντονιστική ομάδα επίβλεψης των δράσεων:

1. Δίκτυο συνδρομικής επιτήρησης περιστατικών γαστρεντερίτιδας, λοιμώξεων αναπνευστικού συστήματος και άλλων λοιμωδών νοσημάτων που σχετίζονται με τα πλημμυρικά φαινόμενα, όπως οι ζωοανθρωπονόσοι,
2. Δίκτυο ελέγχου και αποκατάστασης του δικτύου ύδρευσης στην Περιφέρεια Θεσσαλίας,
3. Δίκτυο εντομολογικής επιτήρησης στις πληγείσες περιοχές,
4. Πρόγραμμα ελέγχου ποιότητας των υδάτων κολύμβησης και
5. Πρόγραμμα ασφάλειας οστρακοκαλλιεργειών.

Η συντονιστική ομάδα συνεδριάζει συστηματικά και αναλύονται όλα τα δεδομένα ώστε να λαμβάνονται αποφάσεις από κοινού. Στο πλαίσιο ευαισθητοποίησης των υγειονομικών της Περιφέρειας Θεσσαλίας για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία των συγκεκριμένων λοιμωδών νοσημάτων, κατά την έναρξη τού συστήματος επιτήρησης, πραγματοποιήθηκαν διαδικτυακές ενημερωτικές συναντήσεις, στις οποίες αναλύθηκε και ο τρόπος δράσης του.

Συγκεκριμένα, για το Δίκτυο συνδρομικής επιτήρησης περιστατικών γαστρεντερίτιδας, λοιμώξεων αναπνευστικού συστήματος και άλλων λοιμωδών νοσημάτων που σχετίζονται με τα πλημμυρικά φαινόμενα, δημιουργήθηκε ηλεκτρονική πλατφόρμα καταγραφής κλινικών συνδρόμων βάσει συγκεκριμένων ορισμών. Τα δεδομένα αναλύονται καθημερινά βάσει αλγορίθμου και συγκρίνονται με τα αναμενόμενα για την εκάστοτε μονάδα υγείας και περιοχή

Εικόνες: ηλεκτρονική πλατφόρμα καταγραφής κλινικών συνδρόμων

Διάγραμμα: Αναλογική νοσηρότητα γαστρεντερίτιδας

Σε περίπτωση ανησυχητικής αύξησης του παρατηρούμενου αριθμού, παρέχεται σήμα προειδοποίησης και δίνεται η δυνατότητα έγκαιρης διερεύνησης και ταχείας παρέμβασης σε περίπτωση πραγματικής συρροής. Όπου υπήρξε ύποπτη περιοχή για πιθανή συρροή κρουσμάτων, πραγματοποιήθηκαν αυτοψίες από επόπτες δημόσιας υγείας, δειγματοληψίες και δόθηκαν οδηγίες τήρησης των υγειονομικών κανόνων. Δεν έχει επιβεβαιωθεί, προς το παρόν, συρροή κρουσμάτων γαστρεντερίτιδας και λοιμώξεων αναπνευστικού που να σχετίζεται με τα πλημμυρικά φαινόμενα. Μέχρι 11/12/2023, 08:00 π.μ., έχουν καταγραφθεί 115.724 προσελεύσεις στα ΤΕΠ των υπό επιτήρηση μονάδων υγείας, 3.068 περιστατικά γαστρεντερίτιδας και 12.027 περιστατικά λοίμωξης αναπνευστικού (Πίνακας 1).

Πίνακας 1: Συνολικός αριθμός προσελεύσεων, περιστατικών γαστρεντερίτιδας και περιστατικών λοίμωξης αναπνευστικού ανά εβδομάδα καταγραφής.

Επιπρόσθετα, ενισχύθηκε η διαγνωστική ικανότητα επιλεγμένων υπό επιτήρηση μονάδων υγείας μέσω παράδοσης από τον ΕΟΔΥ, σε συνεργασία με την 5η Υγειονομική Περιφέρεια, αναλυτών ταχείας μοριακής ανίχνευσης «point of care» των συχνότερων παθογόνων του ανώτερου αναπνευστικού και του γαστρεντερικού συστήματος. Συνολικά, εγκαταστάθηκαν 13 αναλυτές ταχείας μοριακής ανίχνευσης σε Νοσοκομεία και Κέντρα Υγείας της Θεσσαλίας ενώ παράλληλα τροφοδοτήθηκαν με αναλώσιμα υλικά οι μονάδες υγείας στις οποίες προϋπήρχε ο αντίστοιχος εξοπλισμός. Μέχρι 11/12/2023, 08:00 π.μ., έχουν διενεργηθεί 695 έλεγχοι μοριακής ανίχνευσης γενετικού υλικού παθογόνου ανώτερου αναπνευστικού και 376 για παθογόνα του γαστρεντερικού συστήματος.

Σχετικά με την λεπτοσπείρωση, πρόκειται για ζωοανθρωπονόσο που συνδέεται στενά με φυσικές καταστροφές στις οποίες υπάρχει αυξημένη επαφή του πληθυσμού με στάσιμα νερά ή λάσπες που προέρχονται από πλημμύρες. Επομένως, κρούσματα λεπτοσπείρωσης τείνουν να εμφανίζονται/αυξάνονται μετά από έντονες βροχοπτώσεις ή πλημμύρες, ειδικά σε περιοχές με κακές συνθήκες στέγασης και υγιεινής. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Θεσσαλία θεωρείται ενδημική περιοχή για λεπτοσπείρωση. Η άμεση, πολύπλευρη και ολοκληρωμένη απόκριση του ΕΟΔΥ και των συναρμόδιων φορέων συνετέλεσαν στην πρώιμη διάγνωση των κρουσμάτων και επομένως, στην έγκαιρη χορήγηση θεραπευτικής αγωγής με αποτέλεσμα τον περιορισμό κλινικά σοβαρών περιπτώσεων. Μέχρι 11/12/2023, 08:00 π.μ., έχουν επιβεβαιωθεί εργαστηριακά 55 κρούσματα λεπτοσπείρωσης. Στον Χάρτη απεικονίζεται η εντόπιση των κρουσμάτων.

Χάρτης: Εντοπισμός κρουσμάτων λεπτοσπείρωσης

Η διανομή των μέσων ατομικής προστασίας (4.300 προστατευτικά γυαλιά και 1.000 προστατευτικές μάσκες) και οι παρεμβάσεις πόρτα-πόρτα από τις Κινητές Ομάδες Υγείας (ΚΟΜΥ) του ΕΟΔΥ φαίνεται να συνέβαλαν δραστικά στην πρόληψη και στον περιορισμό του αριθμού των κρουσμάτων λεπτοσπείρωσης.

Εικόνα: Επιδημική καμπύλη κρουσμάτων λεπτοσπείρωσης και των υπό διερεύνηση περιστατικών

Πέρα από τη δράση τους για την πρόληψη της λεπτοσπείρωσης, οι ΚΟΜΥ διένειμαν εντομοαπωθητικά και ενημερωτικά φυλλάδια για την προστασία από τα κουνούπια και τον ιό του Δυτικού Νείλου. Επίσης, πραγματοποιήσαν 2.524 εμβολιασμούς έναντι του τετάνου καθώς και 188 εμβολιασμούς έναντι του ιού της Ηπατίτιδας Α, σε παιδιά ειδικών πληθυσμών, για την αποφυγή εμφάνισης συρροής κρουσμάτων νοσημάτων που προλαμβάνονται μέσω εμβολιασμού.

Για τα νοσήματα που μεταδίδονται μέσω διαβιβαστή αναπτύχθηκε ειδικό πρόγραμμα αντιμετώπισης, με σκοπό την πρόληψη κρουσμάτων λοίμωξης από τον ίο του Δυτικού Νείλου, για το οποίο θα ακολουθήσει ειδική αναλυτική περιγραφή. Αξίζει να επισημανθεί ότι οι στοχευμένες δράσεις διαχείρισης κουνουπιών συνέβαλαν στην καταγραφή μικρού αριθμού κρουσμάτων λοίμωξης από ιό Δυτικού Νείλου στις πληγείσες περιοχές κατόπιν των πλημμυρικών φαινομένων. Μάλιστα, ο αριθμός τους εκτιμήθηκε μικρότερος του αναμενόμενου.

Σχετικά με το δίκτυο υδροδότησης στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, αμέσως μετά τα πλημμυρικά φαινόμενα, από το σύνολο των 25 Δήμων, 11 κρίθηκαν με ακατάλληλο νερό για ανθρώπινη χρήση. Έγινε καταγραφή και χαρτογράφηση όλου του δικτύου ύδρευσης. Προγραμματίστηκαν και πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες από το ΠΕΔΥ Θεσσαλίας, με τον συνολικό αριθμό, μέχρι 11/12/2023, 08:00 π.μ., να ανέρχεται στις 3.270, ενώ εδόθησαν οδηγίες στις κατά τόπους ΔΕΥΑ για τακτικό έλεγχο και εξασφάλιση της ποιότητας του νερού. Καθημερινά, βάσει των αποτελεσμάτων τω δειγματοληψιών, επικαιροποιείται ο πίνακας καταλληλότητας του δικτύου ύδρευσης. Έως σήμερα, τουλάχιστον το 95% του δικτύου της Περιφέρειας Θεσσαλίας κρίνεται κατάλληλο για ανθρώπινη χρήση.

Επίσης, στο πλαίσιο του Προγράμματος ελέγχου ποιότητας των υδάτων κολύμβησης, μέχρι 11/12/2023, 08:00 π.μ., έχουν πραγματοποιηθεί 211 λήψεις δειγμάτων. Στις ακτές κολύμβησης των κάτωθι Δήμων δεν παρατηρείται υπέρβαση των νομοθετικών ορίων:

1. Όλες οι ακτές κολύμβησης του Δήμου Ζαγοράς – Μουρεσίου.
2. Όλες οι ακτές κολύμβησης του Δήμου Αλμυρού.
3. Όλες οι ακτές κολύμβησης του Δήμου Βόλου εκτός από Ξενία Βόλου και Πευκάκια (Μπούρτζι), όπου παρατηρούνται υπερβάσεις στις μικροβιολογικές παραμέτρους.
4. Όλες οι ακτές κολύμβησης του Δήμου Αγιάς.
5. Όλες οι ακτές κολύμβησης του Δήμου Τεμπών.
6. Όλες οι ακτές κολύμβησης του Δήμου Νοτίου Πηλίου.
7. Όλες οι ακτές κολύμβησης του Δήμου Ρήγα Φεραίου.

Τέλος, στο πλαίσιο του Προγράμματος ασφάλειας οστρακοκαλλιεργειών, έχουν ληφθεί 47 δείγματα σάρκας οστράκων από περιοχές που θα μπορούσαν να είχαν επηρεαστεί από τα νερά του Πηνειού. Και τα 47 δείγματα ελέγχθησαν για E. coli και ήταν όλα συμμορφούμενα.

Γιατί τα ακραία καιρικά φαινόμενα μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία;

Οι πλημμύρες και τα ακραία καιρικά φαινόμενα μπορούν να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία καθώς συχνά οδηγούν σε πρόκληση βλαβών σε βασικές υποδομές , όπως η παροχή νερού και το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Η καταστροφή ζωτικής σημασίας υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των οδικών δικτύων καθώς και των υποδομών υπηρεσιών υγείας, , αυξάνει τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά τη διάρκεια αυτών των καταστροφών. Κατά συνέπεια, η πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας περιορίζεται, εμποδίζοντας τη δυνατότητα των κοινοτήτων να λαμβάνουν έγκαιρη ιατρική φροντίδα.

Στον απόηχο των πλημμυρών, ο αυξημένος κίνδυνος υδατογενών και τροφιμογενών νοσημάτων προκαλεί έντονη ανησυχία. Η μόλυνση του νερού και η υποβάθμιση των συστημάτων υγιεινής δημιουργούν ευνοϊκό έδαφος για παθογόνους μικροοργανισμούς, οδηγώντας στην πιθανή εξάπλωση ασθενειών όπως η χολέρα, η δυσεντερία, ο τυφοειδής πυρετός και η γαστρεντερίτιδα. Η έλλειψη πρόσβασης σε καθαρό νερό και κατάλληλες συνθήκες υγιεινής ενισχύει περαιτέρω την ευπάθεια των πληγέντων πληθυσμών, ιδιαίτερα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές και κοινότητες με περιορισμένους πόρους.

Επιπλέον, η πιθανή μετακίνηση του πληθυσμού λόγω των πλημμυρών οδηγεί συχνά σε προσωρινή εγκατάσταση σε καταφύγια με υψηλό συγχρωτισμό, αυξάνοντας την πιθανότητα εξάπλωσης λοιμωδών ασθενειών. Η στενή εγγύτητα ατόμων σε τέτοια περιβάλλοντα αυξάνει τον κίνδυνο λοιμώξεων του αναπνευστικού, ασθένειες που μεταδίδονται από διαβιβαστές (π.χ. κουνούπια, κρότωνες, ψύλλους) και γενικότερα τη συνολική επιδείνωση των συνθηκών δημόσιας υγείας. Οι ευάλωτοι πληθυσμοί, συμπεριλαμβανομένων των ηλικιωμένων, των παιδιών και των ατόμων με υποκείμενα νοσήματα, κινδυνεύουν ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια αυτών των καταστάσεων.

Η επίδραση της Πανδημίας στην αύξηση της θνησιμότητας από Φυματίωση

Μπορεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας να έχει θέσει ως στόχο την εξάλειψη της φυματίωσης έως το 2030, ωστόσο στην αποδρομή της πανδημίας COVID-19 καταγράφηκε αύξηση της θνησιμότητας από φυματίωση παγκοσμίως, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες.

Το φαινόμενο αποδίδεται κυρίως στον περιορισμό πρόσβασης των πασχόντων σε υπηρεσίες υγείας, με αποτέλεσμα την καθυστερημένη διάγνωση όταν η νόσος βρίσκεται σε όψιμα στάδια, και όταν είχαν επέλθει σοβαρές επιπλοκές.

Η φυματίωση, σημαντική λοιμώδης αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας στον κόσμο, μεταδίδεται με την εισπνοή μολυσματικών μικροσταγονιδίων του αναπνευστικού, που εκπέμπονται με το βήχα από άτομα με ενεργό νόσο στον πνεύμονα. Η εξάπλωση της νόσου ευνοείται από το συγχρωτισμό πολλών ατόμων σε μικρούς χώρους με ανεπαρκή αερισμό.

Στην Ελλάδα, η φυματίωση πλήττει κυρίως ομάδες πληθυσμού που διαβιούν σε επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης, γεγονός που καθιστά επιτακτική τη στοχευμένη αναζήτηση και αντιμετώπιση της νόσου, με έμφαση τις ομάδες υψηλού κινδύνου για νόσηση. Ενώ στον ελληνικό πληθυσμό η νόσος ακολουθεί γενικά φθίνουσα πορεία τις τελευταίες δεκαετίες, με τα περισσότερα κρούσματα να αφορούν ηλικιωμένους, το ποσοστό κρουσμάτων βαίνει αυξανόμενο στους αλλοδαπούς από χώρες υψηλής επίπτωσης φυματίωσης, (βλέπε διάγραμμα). Το 2022 το 45% των συνολικών κρουσμάτων ήταν Έλληνες και το 55% αλλοδαποί, και η πλειονότητα των κρουσμάτων στους αλλοδαπούς αφορούσε νεαρά άτομα.

Σημαντικό μέσο για την ανάσχεση της αναδυόμενης φυματίωσης αποτελεί η επιδημιολογική επιτήρηση για την αποτύπωση του φορτίου της νόσου στη χώρα συνολικά, αλλά και σε θυλάκους υψηλής επίπτωσης, με στόχο τον προσδιορισμό των υφιστάμενων αναγκών και τη διαμόρφωση αποτελεσματικών δράσεων δημόσιας υγείας.

Κύρια επιχειρησιακά σημεία στόχευσης αποτελούν η έγκαιρη πρόσβαση των πασχόντων σε υπηρεσίες υγείας για την αντιμετώπιση της φυματίωσης, η διασφάλιση διαθεσιμότητας αντιφυματικών φαρμάκων και η παρακολούθηση και ολοκλήρωση της απαιτούμενης πολύμηνης αντιφυματικής θεραπείας, ώστε να προλαμβάνονται οι αναζωπυρώσεις της νόσου και η ανάπτυξη αντοχής στα αντιφυματικά φάρμακα.

Η ευαισθητοποίηση των εργαζόμενων στην υγεία ή σε δομές φροντίδας και φιλοξενίας στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των πασχόντων βοηθά στην υποστήριξη και από-στιγματισμό των ασθενών και συμβάλλει στη βελτίωση του θεραπευτικού αποτελέσματος.

Ο σχεδιασμός νέων στρατηγικών δράσεων, ώστε να μεταστραφεί η αρνητική επίδραση της πανδημίας COVID-19 στην αντιμετώπιση της φυματίωσης είναι απαραίτητη, ώστε να περιοριστούν οι επιπτώσεις της σοβαρής αυτής νόσου στην υγεία και τη ζωή εκατοντάδων ανθρώπων κάθε χρόνο στην Ελλάδα.  Προς αυτή την κατεύθυνση ο ΕΟΔΥ πραγματοποιεί ενέργειες συγκρότησης ολιστικού σχεδίου αντιμετώπισης της φυματίωσης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας και τους συναρμόδιους φορείς, στη βάση των νέων επιδημιολογικών και θεραπευτικών εξελίξεων στο πεδίο.

Σχετ: Επιδημιολογικά Δεδομένα Φυματίωσης  2021  & 2022

Με αφορμή την 1η Δεκεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS: Από το ΚΕΕΛ στον ΕΟΔΥ

Η 1^η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί παγκοσμίως ως η Ημέρα Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης για τον ιό HIV/AIDS. Αναπόδραστα, η μνήμη όλων εμάς, που εργαζόμαστε στον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας, ανατρέχει τριάντα και πλέον χρόνια πριν, στο ξεκίνημα αυτού του Οργανισμού, το ιστορικό Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων (KEEΛ). Το ΚΕΕΛ ιδρύθηκε το 1992 ακριβώς με σκοπό την αντιμετώπιση ειδικών μεταδοτικών νοσημάτων: Το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (AIDS), τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και τις ιογενείς ηπατίτιδες. Από τότε έως σήμερα έχει περάσει σημαντικό χρονικό διάστημα, με τον ΕΟΔΥ να έχει ένα ευρύτατο πεδίο αρμοδιοτήτων και να παρέχει πολύπλευρο έργο και υπηρεσίες, που συμβάλλουν στην προστασία και βελτίωση της υγείας και την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης του πληθυσμού. Το έργο του αυτό τον καθιστά ισότιμο και ισάξιο εταίρο και συνομιλητή απέναντι στους ομόλογους οργανισμούς δημόσιας υγείας των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και διεθνώς.

Παρακάτω ακολουθεί μια σύντομη ιστορική αναδρομή στη δημιουργία του Κέντρου Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων και τη μετεξέλιξή του σε Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας.

Τα πρώτα περιστατικά με Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (AIDS) καταγράφηκαν στις ΗΠΑ το 1981 και αφορούσαν άνδρες με σεξουαλικές επαφές με άλλους άνδρες, ενώ  ο αιτιολογικός παράγοντας, ο HIV, ταυτοποιήθηκε δύο χρόνια αργότερα. Μέσα στα επόμενα χρόνια ο HIV εξαπλώθηκε σε παγκόσμια κλίμακα λαμβάνοντας διαστάσεις εκτεταμένης επιδημίας.

Στην Ελλάδα τα πρώτα αναγκαία υγειονομικά μέτρα ελήφθησαν το 1983, και το 1984 ξεκίνησε η επιδημιολογική επιτήρηση με τη δήλωση μόνο των κρουσμάτων AIDS. Το 1998 ενσωματώθηκε στο σύστημα επιτήρησης του νοσήματος και η δήλωση των περιστατικών HIV που δεν είχαν αναπτύξει AIDS, εξαιτίας της καθυστέρησης εμφάνισης της νόσου που οφειλόταν στην  χορήγηση της αντιρετροϊκής θεραπείας.

Η έγκαιρη χορήγηση συνδυασμού αντιρετροϊκών φαρμάκων υψηλής δραστικότητας (Highly Active Antiretroviral Therapy–HAART) επιβραδύνει σημαντικά την εξέλιξη του νοσήματος και μειώνει σε μεγάλο βαθμό τη θνητότητα. Ως εκ τούτου, η HIV λοίμωξη θεωρείται πλέον χρόνια νόσος με προσδόκιμο ζωής παρόμοιο όσο και για τα άτομα που δεν ζουν με τον ιό, υπό την προϋπόθεση ότι λαμβάνουν συστηματικά τη θεραπεία τους.

Ο ΕΟΔΥ αποτελεί τον καθ’ ύλην αρμόδιο φορέα του Υπουργείου Υγείας για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών υγείας για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της HIV λοίμωξης/AIDS καθώς και για την ανάπτυξη Εθνικής Στρατηγικής για την προστασία της Δημόσιας Υγείας από το HIV/AIDS.

Συγκεκριμένα, το 1992 ιδρύθηκε το Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων (Κ.Ε.Ε.Λ.), Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ), ως εποπτευόμενος φορέας του Υπουργείου Υγείας, με σκοπό την αντιμετώπιση και την παρακολούθηση, τον συντονισμό και την υποβοήθηση των ενεργειών για την πρόληψη της εξάπλωσης ειδικών μεταδοτικών νοσημάτων και τη θεραπευτική αντιμετώπιση αυτών (Ν 2071/1992 αρθ.26). Σύμφωνα με το Π.Δ. 358/24-11-1992 ως κύρια, ειδικά μεταδοτικά νοσήματα χαρακτηρίζονται: το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (AIDS), τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και οι ιογενείς ηπατίτιδες. Η αποστολή και τα πεδία δράσεων του Κ.Ε.Ε.Λ. ορίζονταν επίσης με το άρθρο 20 του ν.3370/2005, όπου ο οργανισμός ανασυγκροτείται και μετονομάζεται σε Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.).

Ακολούθησε ο Ν.4600/9-3-2019 με τον οποίο ιδρύθηκε ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Ως καθολικός διάδοχος του ΚΕΕΛΠΝΟ, ο ΕΟΔΥ έλαβε την τωρινή του μορφή ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ) με το Νόμο 4633/16-10-2019.

Ο ΕΟΔΥ βρίσκεται σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας και άλλους κυβερνητικούς και μη-κυβερνητικούς οργανισμούς  για την επίτευξη των στόχων  που έχει θέσει το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNAIDS) έως το 2030 για την αντιμετώπιση του HIV/AIDS 95-95-95. Συγκεκριμένα το όραμα του UNAIDS με το οποίο εναρμονίζεται και η Ελλάδα είναι:

• το 95% των HIV(+) των ατόμων που ζουν με το HIV/AIDS να έχουν διαγνωστεί,
• το 95% των διαγνωσθέντων να λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή και
• το 95% των ατόμων που λαμβάνουν θεραπεία να έχουν επιτύχει ιική καταστολή.

Σημαντική εξέλιξη για τη χώρα μας αποτελεί η πολύ πρόσφατη θέσπιση προληπτικής διάθεσης αντιρετροϊκών φαρμάκων («προφύλαξη πριν από την έκθεση», «Pre–Exposure Prophylaxis» – PrEP)

Σχετ:

Εορταστικό τραπέζι: Συμβουλές σε ευπαθείς ομάδες για ασφαλή κατανάλωση τροφίμων κατά την εορταστική περίοδο

Κατά την περίοδο των εορτών προσφιλής συνήθειά μας είναι να συμμετέχουμε σε εορταστικά γεύματα με την οικογένειά μας και τους φίλους μας. Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι ορισμένα άτομα στον οικογενειακό ή το φιλικό μας κύκλο ενδέχεται να εκτίθενται σε υψηλότερο  κίνδυνο μόλυνσης και εμφάνισης συμπτωμάτων γαστρεντερίτιδας εξαιτίας κατανάλωσης μη ασφαλούς τροφίμου.

Ακολουθούν συμβουλές για ασφαλείς επιλογές τροφίμων για τα άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες όπως:

• Άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών
• Παιδιά ηλικίας μικρότερης των 5 ετών
• Έγκυες
• Ανοσοκατεσταλμένα άτομα

Καλές γιορτές με ασφάλεια!

Επιστημονική Δραστηριότητα

Της Τελευταίας Στιγμής

Με το Οίκοθεν βραβείο Α΄Τάξης της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών τιμήθηκε ο Πρόεδρος ΔΣ ΕΟΔΥ, Καθηγητής Χρήστος Χατζηχριστοδούλου στις 12 Δεκεμβρίου στη Λευκωσία, κατά τη διάρκεια πανηγυρικής συνεδρίας της Ακαδημίας, παρουσία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Ν.Χριστοδουλίδη. Στην τελετή παρευρέθη και η α.υπουργός Υγείας, κ.Ειρήνη Αγαπηδάκη.

Ο Πρόεδρος του ΕΟΔΥ, Καθ.Χρήστος Χατζηχριστοδούλου με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ.Νίκο Χριστοδουλίδη και τους άλλους βραβευθέντες

Στην τελετή παρευρέθη και η α.Υπουργός Υγείας, κ.Ειρήνη Αγαπηδάκη

Η α.Υπουργός, κ.Ειρήνη Αγαπηδάκη, κατά την πανηγυρική συνεδρίαση της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών της 12/12/2023

Σχετ: Ανακοίνωση Κυπριακής Ακαδημίας

• Aναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα μας τα επιδημιολογικά δεδομένα της φυματίωσης για τα έτη 2021  & 2022

• Σε δύο νέα ευρωπαϊκά προγράμματα συμμετέχει ο ΕΟΔΥ:

EU-JAMRAI 2 – Implementation of AMR measures in Member States (Σκοπός: η επέκταση του αγώνα ενάντια στη μικροβιακή αντοχή υπό το πρίσμα της ενιαίας υγείας).

OH SURVector – One Health Surveillance and Vector Monitoring for cross-border pathogens (Σκοπός: Η ανίχνευση περιοχών αυξημένου κινδύνου για την κυκλοφορία και μετάδοση των ιών αιμορραγικού πυρετού Κριμαίας – Κογκό (CCHFV) και ιού κροτωνογενούς εγκεφαλίτιδας (TBEV), η καταγραφή της γεωγραφικής εξάπλωσης των ικανών διαβιβαστών και των συγκεκριμένων παθογόνων και η λήψη στοχευμένων μέτρων πρόληψης, κατόπιν εκτίμησης κινδύνου).